Grupa kapitałowa - wszystko co warto wiedzieć

Przedsiębiorcy prowadzą firmy, które mogą przyjmować różne formy prawne. Podstawowymi rodzajami występującymi na rynku są jednoosobowe działalności gospodarcze, spółki cywilne, spółki osobowe oraz spółki kapitałowe. Dodatkowo przedsiębiorstwa mogą przekształcać się w inne formy prawne, łączyć w grupy kapitałowe i dzielić na mniejsze spółki zależne. Czym zatem charakteryzuje się grupa kapitałowa i jakie obowiązki ciążą na przedsiębiorcach wchodzących w jej skład? Sprawdźmy!

Czym jest grupa kapitałowa?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 44 ustawy o rachunkowości grupa kapitałowa składa się z jednostki dominującej oraz jednostek zależnych. Do powstania grupy kapitałowej potrzebne są co najmniej dwa podmioty, pomiędzy którymi istnieje związek kapitałowy.

Ponadto, aby można było nazwać firmę jednostką dominującą, musi być ona spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, która sprawuje kontrolę nad jednostką zależną, tj.:

1. posiadającą bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej;
2. będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym;
3. będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do powoływania i odwoływania większości członków organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących tej jednostki zależnej;
4. będącą udziałowcem jednostki zależnej, której więcej niż połowę składu organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących w poprzednim roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią osoby powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki zależnej, chyba że inna jednostka lub osoba ma w stosunku do tej jednostki zależnej prawa, o których mowa w lit. a, c lub e;
5. będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej, na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną albo statutu lub umowy tej jednostki zależnej;

Natomiast jednostką zależną może być spółka handlowa lub podmiot utworzony i działający zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, pod warunkiem że jednostka ta kontrolowana jest przez jednostkę dominującą.

Podatkowa grupa kapitałowa – czy jest tym samym co zwykła grupa kapitałowa?

Definicja grupy kapitałowej różni się w zależności od kontekstu, a tym samym jest odmienna w słownikach zawartych w poszczególnych ustawach. Pojęcie grupy kapitałowej uregulowane w ustawie o rachunkowości różni się nieco od definicji grupy kapitałowej w ustawie o podatku dochodowym od osób prywatnych (ustawa o CIT), czyli tzw. podatkowej grupy kapitałowej. Zgodnie z art. 1a ust. 1 ustawy o CIT podatkową grupę kapitałową tworzą co najmniej dwie spółki prawa handlowego mające osobowość prawną, pomiędzy którymi dodatkowo musi wystąpić związek kapitałowy.

Dodatkowo podatkowa grupa podatkowa posiada status podatnika, jeżeli łącznie zostaną spełnione 4 warunki:
1. W skład podatkowej grupy kapitałowej wchodzą tylko spółki akcyjne i spółki z o.o. mające siedzibę na terytorium Polski oraz kapitał zakładowy przypadający na każdą ze spółek wchodzących w skład grupy wynosi co najmniej 500 000 zł. Dodatkowo spółka dominująca posiada 75% udziałów w kapitale zakładowym spółek zależnych, natomiast spółki zależne nie posiadają udziałów w kapitale zakładowym innych spółek wchodzących w skład grupy oraz spółki te nie mają zaległości podatkowych;

2. Umowa o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej została zawarta w formie aktu notarialnego na okres minimum 3 lat podatkowych i została zarejestrowana przez naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla spółki dominującej;

4. Grupa osiąga za każdy rok podatkowy udział dochodów (zyski kapitałowe oraz dochody osiągnięte z innych źródeł przychodów) w przychodach w wysokości co najmniej 2%.

Konsekwencje utraty statusu podatnika przez podatkową grupę kapitałową

Zgodnie z art. 1a ust. 10 ustawy o CIT i przypadku gdy zostaną naruszone warunki uznania spółek za podatkową grupę kapitałową w stanie faktycznym lub prawnym, grupa przestaje posiadać status podatnika, a tym samym następuje rozwiązanie podatkowej grupy kapitałowej. Momentem rozwiązania podatkowej grupy kapitałowej jest dzień poprzedzający dzień wystąpienia takiej zmiany. Co więcej, spółki tworzące podatkową grupę kapitałową są obowiązane w terminie 3 miesięcy od dnia utraty przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika rozliczyć podatek dochodowy za okres od drugiego roku podatkowego poprzedzającego dzień utraty przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika, liczonego od początku roku podatkowego, w którym to zdarzenie wystąpiło, oraz za okres od początku roku, w którym nastąpiła utrata przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika, do dnia utraty przez podatkową grupę kapitałową statusu podatnika - przyjmując, że podatkowa grupa kapitałowa w tych okresach nie istniała.

Zaostrzenie przepisów dotyczących skutków podatkowych rozwiązania podatkowej grupy kapitałowej, miało na celu wyeliminowanie tworzenia grup w celu optymalizacji podatkowej wiążącej się z oszustwami podatkowymi. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu nowelizacji ustawy o CIT: „Jednym z najczęściej występujących mechanizmów było utworzenie podatkowej grupy kapitałowej w celu dokonania pojedynczej czynności restrukturyzacyjnej (np. darowizny nieruchomości, znaków towarowych), a następnie rozwiązanie tej grupy przed upływem 3 lat z uwagi na utratę statusu PGK. Dodatkowym elementem było wykorzystywanie braku ograniczeń w zakresie zmiany spółki reprezentującej daną PGK przed organami podatkowymi.

Jak wynika z danych za lata 2010–2016 naczelnicy urzędów skarbowych zarejestrowali 160 PGK. Jednocześnie 65 spośród nich utraciło status PGK przed upływem 3 lat. Podstawową przesłanką utraty statusu były zmiany w stanie faktycznym lub w stanie prawnym, zależne od którejkolwiek ze stron umowy, które naruszają warunki uznania podatkowej grupy kapitałowej za podatnika podatku dochodowego”.

Podsumowując, zarówno grupę kapitałową, jak i podatkową grupę kapitałową mogą założyć minimum dwa podmioty. W obrocie gospodarczym istnieje wiele definicji grupy kapitałowej w zależności od kontekstu jej występowania i ustawy regulującej dane zdarzenie gospodarcze. Podatkową grupę kapitałową natomiast założyć mogą wyłącznie spółki kapitałowe i kwestie związane z jej funkcjonowaniem uregulowane zostały w ustawie o CIT.