Polscy klienci banków dość długo przekonywali się do wirtualnych operacji finansowych – wykorzystywania kont internetowych, dokonywania przelewów za pośrednictwem telefonu czy też płacenia kartami zbliżeniowymi. Skoro zatem oferty wiarygodnych instytucji finansowych, jakimi są banki, były przyjmowane ostrożnie i z dystansem, zadziwiające może wydawać się, że sporo osób zaczyna korzystać z Bitcoinów – kryptowaluty, stworzonej przez anonimową (anonimowego? anonimowych?) Satoshi Nakamoto.
Czym jest bitcoin?
Bitcoin to cyfrowa kryptowaluta, zapisywana na komputerze użytkownika w formie pliku portfela albo przechowywana na specjalnych serwerach, prowadzonych przez zajmujące się tym osoby trzecie. W przeciwieństwie do tradycyjnych pieniędzy “bitowe monety” nie posiadają jednego określonego emitenta ani właściciela. Co za tym idzie – korzystającym z niego użytkownikom nie ma kto zagwarantować bezpieczeństwa. Jednocześnie jednak nie jest tak, że Bitcoin wystawiony jest na ataki pierwszego lepszego hakera – właśnie dzięki zastosowaniu kryptografii zapewnione są podstawowe funkcje bezpieczeństwa.
Czy zatem należy zacząć “przestawiać się” na wirtualny środek płatniczy, porzucając tradycyjne pieniądze? Nie – nie jest bowiem możliwe wykorzystywanie w rozliczeniach państwowych waluty, która nie może zostać zabezpieczona przez konkretne instytucje, jak to jest w przypadku tradycyjnych funduszy, które są kontrolowane i chronione przez Skarb Państwa oraz banki. Jednocześnie Bitcoin stanowi dobrą alternatywę dla osób, które dokonują wielu internetowych płatności, szczególnie międzypaństwowych. Pozwala on bowiem uniknąć konieczności dokonywania internetowych przelewów, które wymagają czasu, przeliczenia waluty, zazwyczaj także dodatkowych opłat za przelewy zagraniczne. W tym przypadku natomiast wykupiona w kraju internetowa waluta nie podlega już żadnym geograficznym czy administracyjnym ograniczeniom.
Bitcoin - pieniądz elektroniczny w świetle dyrektywy
Bitcoin funkcjonuje wyłącznie w wirtualnym świecie, zatem potraktowanie go jako waluty elektronicznej wydaje się być odpowiednie. Jednakże – nie do końca.
Definicja pieniądza elektronicznego została wskazana w dyrektywach Parlamentu i Rady Europejskiej. Zgodnie z nią pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna przechowywana elektronicznie, w tym magnetycznie, stanowiąca prawo do roszczenia wobec emitenta. Wartość ta jest emitowana w zamian za środki pieniężne w celu dokonywania transakcji płatniczych, a jej emitentami mogą być podmioty uprawnione do wypuszczania pieniądza elektronicznego – czyli m.in. określone instytucje kredytowe, instytucje pieniądza elektronicznego, Europejski Bank Centralny czy krajowe banki centralne. Każda jednostka, zanim będzie mogła emitować pieniądz elektroniczny, musi uzyskać zezwolenie od władz nadzorczych swojego państwa.
Natomiast Bitcoin nie jest emitowany przez konkretny podmiot, który wskazywałaby dyrektywa – jest on bowiem kreowany przez system niejednorodny, składający się z różnej liczby komputerów w jednym czasie, nienadzorowany przez państwową jednostkę. Co więcej, jeden Bitcoin wcale nie musi oznaczać jednego pieniądza rzeczywistego – co jest regułą w zakresie funduszy elektronicznych.
Bitcoin – walutą w świetle przepisów?
Bitcoin jest więc z założenia walutą, wirtualnym pieniądzem. Czy jednak fakt, że takie właśnie zamierzenie mieli jego twórcy i tak jest rzeczywiście postrzegany przez wykorzystujących go użytkowników sprawia, że jest to też waluta w świetle polskich przepisów?
Aby to ustalić, warto najpierw prześledzić czym – zgodnie z polskimi przepisami – jest sam pieniądz. Zgodnie z Ustawą o Narodowym Banku Polskim z 29 sierpnia 1997 r. znakami pieniężnymi są banknoty i monety, opiewające na złote i grosze. Znaki te mogą być emitowane wyłącznie przez Narodowy Bank Polski, i to one stanowią w kraju pełnoprawne środki płatnicze.
Należy pamiętać, że znak pieniężny – czyli banknot lub moneta – to nie to samo, co jednostka pieniężna. Jednostką pieniężną są właśnie złote oraz grosze i są one wyrażane za pomocą znaków pieniężnych. Zatem w skrócie można uznać, że pieniądz to jednostka pieniężna i znak pieniężny.
Powyższa definicja jednakże automatycznie wyklucza Bitcoin z grupy państwowych znaków pieniężnych – nie jest on bowiem emitowany przez NBP. Także definicja walut obcych nie obejmuje tego wirtualnego pieniądza. Zgodnie ze wskazaną wcześniej ustawą za waluty obce uznaje się znaki pieniężne (banknoty i monety), będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, mogące być także wycofane z obiegu, ale podlegające wymianie. Jednakże Bitcoin nie jest emitowany przez organ rządowy żadnego państwa – a więc nie można go uznać za walutę obcą.
Zatem z punktu widzenia przepisów polskiego prawa Bitcoin to nie pieniądz - ani elektroniczny, ani tradycyjny. Są to tylko zapisane na dysku dane, nieposiadające wartości jako waluta płatnicza. Mimo to Bitcoin wcale nie traci na wartości – wręcz przeciwnie, na świecie można zauważyć stały wzrost zainteresowania tego typu walutą.
